แบบฝึกหัด เกี่ยวกับศาสนา

แบบฝึกหัด

(๑.) ตอบ  คำว่า  “ศาสนา”  แปลว่า  คำสั่งสอน   “คำสั่ง”  หมายถึง  ข้อห้ามทำความชั่ว  เรียกว่า  ศีลหรือวินัย  “คำสอน”  หมายถึง  คำแนะนำให้ทำความดี เรียกว่า  ศีลธรรม

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน   ให้คำนิยามไว้ว่า  “ศาสนา”  หมายถึง  ลัทธิ  ความเชื่อถือของมนุษย์อันมีหลัก  คือ แสดงกำเนิดและความสิ้นสุดของโลก  อันเป็นไปในฝ่ายปรมัตถ์ประการหนึ่ง  แสดงหลักธรรมเกี่ยวกับบุญบาปอันเป็นไปในฝ่ายศีลธรรมประการหนึ่ง  พร้อมทั้งลัทธิพิธีที่กระทำตามความเห็นหรือตามคำสั่งสอนในความเชื่อนั้น ๆ

ท่านพุทธทาส   ได้ให้ความ  คำว่า  “ศาสนา”  คือ  ตัวการปฏิบัติหรือตัวการกระทำอันเป็นไปเพื่อความหลุดพ้นจากทุกข์  หรือสิ่งที่สัตว์นั้น ๆ  ไม่พึงปรารถนา

                ตามความหมายนี้ศาสนา แบ่งออกได้  เป็น  ๒  ระดับ  คือ

๑. ระดับสัญชาตญาณ  (Instinctive  Religion) 

๒.ระดับมนุษยธรรม  (Humanistic  Religion) 

สุชีพ  ปุญญานุภาพ  ได้กล่าวไว้ว่า

                ๑.ศาสนา  คือ  ที่รวมแห่งความเคารพนับถืออันสูงสุดของมนุษย์

                ๒.ศาสนา  คือ  ที่พึ่งทางจิตใจ  ซึ่งมนุษย์ส่วนมากย่อมเลือกยึดเหนี่ยวตามความพอใจและตามความเหมาะสมแก่เหตุและสิ่งแวดล้อมของตน

                ๓.ศาสนา  คือ  คำสั่งสอนอันว่าด้วยศีลธรรมและอุดมคติสูงสุดในเรื่องของบุคคล  รวมทั้งแนวความเชื่อและแนวปฏิบัติต่าง ๆ  กันตามคติของแต่ละศาสนา

                แม็กช์  เวเบอร์   ได้กล่าวไว้ว่า

                                การที่จะให้คำจำจัดความแก่ศาสนา  คือบอกให้ทราบว่าศาสนาคืออะไรตั้งแต่แรกเริ่มเสนอเรื่องราวเช่นนี้ย่อมเป็นไม่ได้  เราจะสามารถให้คำจำกัดความได้ ก็ต่อเมื่อถึงตอนเสร็จสิ้นการศึกษาแล้วเท่านั้นความหมายของศาสตร์

                                ศาสตร์  (Science)  คือ  ความรู้ที่ได้มาอย่างเป็นระบบ  กล่าวคือ  ความรู้ที่เป็นศาสตร์นี้ได้มาจากการนำความรู้เฉพาะเรื่องต่าง ๆ  ที่ผ่านการสังเกตจดจำสั่งสมมาจัดสานเข้าด้วยกันอย่างเชื่อมโยงสอดคล้องกันเป็นระบบเดียวกัน  ไม่ขัดแย้งกัน และยกระดับความรู้เหล่านั้นให้มีลักษณะเป็น “หลัก”   ขึ้นมามีลักษณะเป็นทฤษฎีหรือหลักการทั่วไป  และเป็นความรู้ที่มีลักษณะเป็น  ระบบระเบียบ (Systematic) มีเหตุผล (Rational) และมีวิธีการ  (Methodical)  ที่แน่นอน  บางครั้งเราใช้คำว่า  “วิชา”  แทนคำว่า  “ศาสตร์”  หรือบางครั้งใช้คำว่า “หลักวิชา”  แทนได้

__________________________________________________________________________

(๒.) ตอบ  วิธีการแสวงหาความรู้ของศาสนาในโลกนี้เกิดจากแหล่งสำคัญ ๕ ประการ

                ๑.เกิดจากประสาทสัมผัส  (Sense  contact)  หมายถึง  การสัมผัสกันระหว่าง  ตา  หู  จมูก  ลิ้น  กาย และใจ  กับ  รูป  เสียง  กลิ่น  รส  โผฏฐัพพะ  และธรรมารมณ์ต่าง ๆ   หากเป็นความรู้ทางวิทยาศาสตร์  เรียกว่า   ความรู้ประจักษ์   ความรู้ประสบการณ์    ความรู้ภาวะวิสัย

                ๒.เกิดจากการคิดอนุมาน  (imferrence)  หมายถึง  การคิดหาบทสรุปซึ่งเราไม่รู้มาก่อนโดยอาศัยสิ่งที่เรารู้อยู่แล้วมาเป็นรากฐาน  ความรู้ที่ได้จากการอนุมาน เรียกว่า

ความรู้ทางอ้อม  ความรู้อนุมาน  ความรู้ทางปรัชญา 

๓. เกิดจากการเปิดเผยของเทพเจ้า  ( revelation)   หมายถึง  ศาสนาเชื่อว่ามีความรู้บางอย่างที่มนุษย์ไม่สามารถจะรู้ได้  เพราะมนุษย์มีความสามารถทางสติปัญญาจำกัด  แต่เทพเจ้าเป็นสัพพัญญู  (omniscient) รู้ทุกสิ่งทุกอย่าง และในบ้างครั้งเทพเจ้าสงสารมนุษย์ก็เปิดเผยความรู้ให้มนุษย์ได้ทราบโดยวิธีการต่าง ๆ 

๔.เกิดจากวิชชุญาณ (Intuition)   หมายถึง  ความรู้ชนิดพิเศษที่เกิดขึ้นโดยปัจจุบันทันด่วน   คล้ายกับเปิดไฟสว่างจ้าขึ้นในที่มืด ทำให้เห็นความจริงแท้ของสิ่งต่าง ๆ  อย่างแจ่มแจ้งชัดเจน  ความรู้แบบวิชชุญาณเกิดขึ้นเองในเมื่อจิตสงบเป็นสมาธิอย่างเต็มที่แล้วเพ่งดูปรากฎการณ์แห่งชีวิต

๕.เกิดจากหลักฐานต่าง ๆ  ( anthority)  หมายถึง  แหล่งความรู้สำเร็จรูปอยู่แล้ว  ดังนี้

                *  จากท่านผู้รู้  เช่น  ครู  อาจารย์  นักปราชญ์  ศาสดา

                *  จากคัมภีร์หรือตำรา  ที่ท่านผู้รู้ได้เขียนบันทึกไว้

                *  จากขนบธรรมเนียมประเพณี ที่เชื่อปฏิบัติถ่ายทอดสืบต่อกันมา

__________________________________________________________________________

(๓.) ตอบ  พุทธศาสนากับวิทยาศาสตร์ดังจะได้อธิบายต่อไปนี้คือ

พระพุทธศาสนา (Buddhism) คือ ศาสนาที่ถือว่าธรรมะเป็นความจริงสากล ที่ใครก็ตามหากสิ้นกิเลสก็จะพลได้ด้วยตนเองแต่ผู้ที่ได้บำเพ็ญบารมีจนตรัสรู้และสามารถตั้งพุทธบริษัทปัจจุบันขึ้นได้ คือ พระพุทธโคตม ซึ่งเป็นองค์หนึ่งในบรรดาสัมมาสัมพุทธเจ้ามากมายที่ได้เคยตั้งพุทธบริษัทมาแล้ว และที่จะตั้งต่อไปในอนาคต ยังมีพระพุทธเจ้าอีกมากที่ตรัสรู้แต่ไม่มีบารมีพอให้ตั้งพุทธบริษัทได้ จึงให้ผลเฉพาะตัวเรียกว่า ปัจเจกพุทธเจ้า พระพุทธศาสนา คือ เป็นศาสนาแห่งการวิเคราะห์ กล่าวคือ เชี่ยวชาญในการวิเคราะห์ทั้งความเป็นจริงและข้อธรรมได้ดีเยี่ยมเป็นพิเศษ เช่น วิเคราะห์จิตได้ละเอียดลอออย่างน่าอัศจรรย์ใจ วิเคราะห์ธรรมะออกเป็นข้อ ๆ อย่างละเอียดสุขุมและประสานสัมพันธ์กันเป็นระบบที่แน่นแฟ้น

วิทยาศาสตร์  (Sciences)  คือ  ความรู้ที่มนุษย์มาโดยการใช้วิธีการอย่างเป็นระบบและมีขั้นตอนผ่านการสังเกต  ทดลองอย่างเป็นรูปธรรมเป็นความรู้ที่คาดการณ์อนาคตได้อย่างแม่นยำ  และเมื่อไปจัดการกับวัตถุสิ่งของเรื่องทางกายภาพแล้วมีประสิทธิภาพ   เป็นความรู้สากลเพราะสามารถพิสูจน์ ได้  และเป็นเครื่องมือของมนุษย์ในการศึกษาเพื่อหาคำตอบเกี่ยวกับปรากฎการณ์ธรรมชาติ  หรือสิ่งแวดล้อมของมนุษย์

                       ความรู้ทางวิทยาศาสตร์มีลักษณะเป็นเงื่อนไข  และให้ความมั่นใจได้ในระดับ  “น่าจะเป็น”   เช่น  ถ้าเล่นกลางแดดมากจะปวดศีรษะ   หรือ  นำบริสุทธิ์ย่อมเดือดที่  100  องศาเซลเซียส  เป็นต้น

                       ความรู้ทางพุทธศาสนา  มีลักษณะเป็นสัจจะ  และเป็นสากล ไม่ยกเว้นตรงกันข้ามกับความรู้สึกที่เป็นเงื่อนไข เช่น  มนุษย์กระทำการเพราะแรงจูงใจคือกิเลส  ในศาสนาคริสต์  กล่าวว่า   “ทุกคนมีบาปติดตัวมาตั้งแต่เกิด”                 และในศาสนาอิสลามสอนว่า   “ความตายคือพระประสงค์ของพระเจ้า”

__________________________________________________________________________

(๔.) ตอบ  จิตวิทยา  (psychology)  เป็นศาสตร์ที่ศึกษาค้นคว้าพฤติกรรมทั้งของคนและสัตว์เพื่ออธิบายการควบคุมการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของมนุษย์และสัตว์และเพื่อตอบปัญหาเกี่ยวกับพฤติกรรมว่า  เขาทำอย่างนั้นทำไม  อะไรเป็นเหตุให้เขาทำอย่างนั้น  การศึกษาเรื่องจิตทำให้เกิดคำถามและคำตอบมากมาย  ทั้งเป็นลักษณะขัดแย้งและลงรอยกัน  ซึ่งได้อธิบายด้วยวิธีการต่าง ๆ  ที่มีวิวัฒนาการดังนี้

                                ๑.วิธีการทางปรัญชา  ( Philosophical Appraoch)  

                                ๒.วิธีการทางศาสนา  (Religioun  Approach)  

พุทธศาสนากับจิตวิทยา มีความสัมพันธ์กันดังต่อไปนี้คือ

                                ไม่ว่ายุดใดสมัยใดสิ่งที่มนุษย์ปรารถนามากที่สุดก็คือ  ความสุข  มนุษย์ทุกคนต่างดิ้นรนและไขว่คว้าเพื่อให้ได้มาซึ่งสิ่งนี้   แม้แต่ทารกที่เพิ่งคลอดออกมาดูโลกอันกว้างใหญ่  สิ่งที่เด็กต้องการคือความสุข  จากการที่มีอะไรบางอย่างไปกระตุ้นริมฝีปาก  เช่น  การดูดนม  ฟรอย์ด  (Freuld)  เชื่อว่าพฤติกรรมของมนุษย์ทุกคนมีแรงขับซึ่งเป็นความต้องการสำหรับความอยู่รอด

                                แรงขับ  (drives)  แรงจูงใจ  (motives)  หรือความต้องการ (needs)    มีลักษณะเป็นวัฏฏะจักรเช่นเดียวกับความหิว   (hunger)  ซึ่งเป็นแรงขับอย่างหนึ่งที่กระตุ้นให้เกิดพฤติกรรมในการแสวงหาอาหาร พฤติกรรมเช่นนี้จะทำให้ไปสู่เป้าหมาย  คืออาหาร  เมื่อรับประทานอาหารแล้วความหิวก็หายไป และความอิ่มเข้ามาแทนที่

                                เมื่อพิจารณาดูให้ดีแล้วจะเห็นว่าความสุขและความทุกข์เป็นของคุ่กันและไม่อาจแยกออกจากกันได้โดยสิ้นเชิง  ตั้งอยู่และดับไป   ถ้ามองในทรรศนะของการ

เกิดและดับแล้ว  ทั้งความสุขและความทุกข์จึงมีสภาพเหมือนกัน  หรืออีกนัยหนึ่งความสุขก็คือความทุกข์ในลักษณะหนึ่งนั่นเอง 

                ซิกมันด์  ฟรอยด์  (Sigmund  Freud)  นักจิตวิทยาชาวออสเตรียได้เสนอทฤษฎีบุคลิกภาพที่สำคัญ  เรียกว่า  ทฤษฎีจิตวิเคราะห์   โดยเสนอว่า ความไร้สำนึกมีอิทธิพลต่อกาแสดงออกของพฤติกรรมและเน้นถึงการแสดงสัญชาติทางเพศ ว่าเป็นแรงผลักดันที่สำคัญความสัมพันธ์ระหว่างศาสนากับจิตวิทยา

                                * จิตวิทยา  มีจุดเริ่มต้นและพัฒนาโดยมุ่งไปที่การแก้ปัญหาของคนป่วยโรคาจิต  คนบ้าเสียสติ  คนมีความวิปริตทางจิตใจแบบต่าง ๆ  

                                * พุทธศาสนา  มองปัญหาทางจิตใจของมนุษย์โดยไม่จำกัดอยู่เฉพาะในวงการของการป่วยทางจิต  คือ ไม่ได้เน้นเรื่องคนป่วยโรคจิต  แต่เน้นที่ปัญหาทางจิตใจของมนุษย์ทั่วไปทุกคน

                                * จิตวิทยา ปัจจุบันมีการนำไปใช้ให้มีความสัมพันธ์กับค่านิยมในยุดอุตสาหกรรม ซึ่งได้แสดงให้เห็นว่าการพัฒนาทางจิตวิทยามุ่งเพื่อนำมาเป็นอุบาย หรือใช้ประโยชน์ในการจัดการกับผู้อื่น  เพื่อสนองความต้องการของคน 

                                * พุทธศาสนา   มุ่งพัฒนาจิตเพื่อให้อิสระไม่ตกเป็นทาสหรือเครื่องมือของกิเลส  หรือความอยากในแง่การผลิตและการบริโภค

__________________________________________________________________________

(๕.) ตอบ  รัฐศาสตร์  (Political  Scienece)  หมายถึง  วิชาที่เกี่ยวกับรัฐนับตั้งแต่การกำเนิดวิวัฒนาการความเจริญเติบโต  และความเสื่อม  องค์ประกอบ  หน้าที่และ    บทบาทของรัฐบาล  ประชาชนสถาบันทางการเมือง  และการปกครอง   ทฤษฎีและความคิดในการปกครองรัฐ  อำนาจอธิปไตย  เศรษฐกิจและสังคม  รวมทั้งความสัมพันธ์ระหว่างรัฐ

                รัฐศาสตร์  เป็นวิชาที่ว่าด้วยการปกครองที่จะทำให้ประชาชนของรัฐมีความผาสุข  จึงเรียกว่า  การเมือง  (Political)  ซึ่งหมายถึง  อำนาจ  (Power)     อิทธิพล  (Influence)  และผลประโยชน์  (Interest)  ที่ต่อรองและสัมพันธ์กัน

                พุทธศาสนากับรัฐศาสตร์มีความสัมพันธ์กันในฐานะที่ศาสนาเป็นสถาบันหนึ่งของสังคมที่มีความสำคัญให้ความหมายเอกภาพ  และสัญลักษณ์ของชาติเป็นที่มาของการถ่ายทอดทางวัฒนธรรมขนบธรรมเนียมประเพณีของชาติและเป็นวิถีประชาชนในชาติ

                พุทธศาสนาเป็นบ่อเกิดอุดมคติของสังคมมีความสัมพันธ์กับมนุษย์  ไม่เพียงแต่ด้านพฤติกรรมทางกายเท่านั้น  แต่รวมไปถึงความรู้สึกสำนึกอีกด้วย  การปกครองเป็นเรื่องของคน  2  ฝ่าย  คือ  ฝ่ายผู้ปกครองและฝ่ายผู้อยู่ใต้การปกครองที่พึ่งปฏิบัติต่อกันบนหลักธรรม  อันเป็นที่ตั้งแห่งระเบียบและกฎเกณฑ์ทางสังคม  หลักธรรมของศาสนาจึงเป็นรากฐานแห่งการปกครองอย่างจำเป็นและหลีกเลี่ยงไม่ได้

รัฐศาสตร์พัฒนาขึ้นมาจากปรัชญาการเมือง และปรัชญาทางการเมืองก็มีรากฐานอยู่บนจริยศาสตร์  (Ethics)  จริยศาสตร์เป็นวิชาที่ว่าด้วยคุณค่าความประพฤติของมนุษย์ว่า  ผิด  ถูก  ชั่ว  ดี  อย่างไร  บรรดาการปฏิบัติหรือความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์ทั้งปวง  จึงอาศัยหลักศีลธรรมของศาสนาเป็นวิถีทางดำเนินไปสู่เป้าหมายของชีวิตและความกลมกลืนทางสังคม

ศาสนากับรัฐศาสตร์  มีความสัมพันธ์กันในฐานะที่ศาสนาเป็นสถาบันหนึ่งของสังคมที่มีความสำคัญ  ในความเอกภาพ  และสัญญลักษณะของชาติที่มีมาของการถ่ายทอดวัฒนธรรม  ขนบธรรมเนียมประเพณีของชาติ  และเป็นวิถีประชาในชาติ

                พุทธศาสนากับรัฐศาสตร์  ยังมีความสัมพันธ์กันในฐานะที่ศาสนามีส่วนเกี่ยวข้องในทางใจ  คือ ช่วยให้ผู้ปกครองและผู้ใต้บังคับบัญชาตั้งอยู่ในความถูกต้อง  เช่น  ในศาสนาพุทธกล่าวถึง  อธิปเตยยะ  ๓ อย่าง  คือ

                                ๑.ความคิดเห็น

                                ๒.การตัดสินใจ

                                ๓.ความคล้อยตาม

__________________________________________________________________________

(๖.) ตอบ พุทธศาสนากับเศรษฐศาสตร์มีความสัมพันธ์กันดังจะได้อธิบายดังต่อไปนี้

                เศรษฐศาสตร์  พัฒนาขึ้นมาอย่างรวดเร็วและมีอิทธิพลต่อการดำเนินชีวิตของมนุษย์เป็นอย่างยิ่ง  เศรษฐศาสตร์พัฒนาขึ้นมาเพื่อแก้ปัญหาพื้นฐานด้านปัจจัยความเป็นอยู่ของมนุษย์โดยตรง  มนุษย์ดำรงอยู่ท่ามกลางปัญหาทั้งหลาย  และปัญหาพื้นฐานที่สำคัญที่สุดของมนุษย์ก็คือ  ปัญหาทางด้านเศรษฐกิจ  ทำอย่างไรจึงจะมีที่อยู่อาศัย  เสื้อผ้า  อาหารบริโภค  และยารักษาโรค  หรือของกลางคือเงินไว้สำหรับใช้จ่าย  แลกเปลี่ยน  เพื่อสนองความต้องการต่าง ๆ  ของมนุษย์ กิจกรรมในนี้จึงเจริญขึ้นเป็นระบบเศรษฐกิจ  คือ  อุปสงค์และอุปทาน  รวมทั้งการแลกเปลี่ยนเป็นต้น

                เศรษฐกิจเป็นเรื่องของคน ๒ คน  คือ  ผู้ลงทุน  หรือผู้ผลิตกับผู้บริโภคผู้ลงทุนย่อมต้องการกำไรสูงสุด ส่วนผู้บริโภคใช้สอยทรัพยากรก็ยึดหลักการคือ  ความพอใจสูงสุดจากการเลือกบริโภคสิ้นค้า  ดังนั้น  เป้าหมายสำคัญจึงอยู่ที่การได้รับค่าสูงสุดคือกำไรสูงสุดและความพอใจสูงสุด  ซึ่งในที่สุดก็ทำให้เกิดช่องว่างขึ้นมาระหว่างส่วนสุดทั้ง  ๒ กลายเป็นปัญหาเศรษฐกิจ 

                วิทยาศาสตร์กับพุทธศาสนา

            หลักธรรมส่วนหนึ่งในพระพุทธศาสนา  จะมีลักษณะคล้ายคลึงกับเนื้อหาวิทยาศาสตร์    แต่นั่นเป็นความคล้ายคลึงในบางแง่เท่านั้น  มีความแตกต่างที่สำคัญระหว่างหลักธรรมในพระพุทธศาสนากับเนื้อหาของวิทยาศาสตร์  ดังนี้

                ความรู้ในพระพุทธศาสนาทั้งหมด  มีจุดมุ่งหมายหลักที่การนำไปใช้กลั่นกรองปัญหาที่เกิดขึ้นในชีวิต  เช่น  หลักคำสอนในโอวาทปาฏิโมกข์ที่ว่า

    ๑.ไม่ทำความชั่วทั้งปวง ๒.ทำความดีให้บริบูรณ์ ๓.ชำระจิตใจให้ผ่องใส

                ประโยชน์ของความรู้ในทัศนะของพุทธศาสนา  แบ่งออกเป็น ๒ประเภท คือ

                ๑.ประโยชน์อันเกิดจากการนำความรู้นั้นมาสร้างความสะดวกสบายในชีวิต

                ๒.ประโยชน์อันเกิดจากการที่ความรู้นั้น  ส่งผลให้เกิดความเปลี่ยนแปลงด้านคุณภาพชีวิต

                วิทยาศาสตร์เชื่อมั่นในความสามารถของมนุษย์  วิทยาศาสตร์เชื่อว่าคนสามารถเอาชนะธรรมชาติได้    แรกทีเดียววิทยาศาสตร์อาจมุ่งเอาชนะธรรมชาติส่วนที่เป็นสิ่งบั่นทอนชีวิตของมนุษย์  เช่น  โรคภัยไข้เจ็บ  ภัยธรรมชาติ  เป็นต้น  แต่เมื่อวันเวลาผ่านไปยาวนาน  วิทยาศาสตร์ก็เริ่มหันเหการทำงานส่วนหนึ่งออกไป เพื่อสนองความต้องการของตนเองเท่านั้น ซึ่งถือว่ามีความแตกต่างจากพระพุทธศาสนาอย่างสิ้นเชิงในประเด็นนี้

                วิทยาศาสตร์เป็นวิชาที่ศึกษาเรื่องสสาร  เรื่องที่สามารถรับรู้ด้วยประสาทสัมผัส  ดังนั้นรากฐานทางอภิปรัชญาของวิทยาศาสตร์ จึงได้แก่แนวคิดแบบสสารนิยม

                นักวิทยาศาสตร์บางคน  เช่น  นิวตัน  เชื่อในสิ่งเร้นลับที่วิทยาศาสตร์ไม่สามารถอธิบายได้  เช่น  พระเจ้า  จิต  วิญญาณ   แต่นักวิทยาศาสตร์ของคนบางคนได้มีความเชื่อในเรื่องของจิต  วิญญาณ  แต่ในความเป็นจริงแล้ว  วิทยาศาสตร์ไม่อนุญาตให้เราใส่เรืองที่ไม่สามารถตรวจสอบได้ด้วยประสาทสัมผัสปะปนลงไปในเนื้อหาของวิทยาศาสตร์ 

                ส่วนพุทธศาสนาเป็นที่ทราบกันดีว่า  มีรากฐานทางอภิปรัชญาแบบจิตนิยม  พุทธศาสนาเชื่อว่าภายในจักวาลนี้นอกจากวัตถุแล้ว  ยังมีสิ่งอื่นทีมิใช่วัตถุรวมอยู่ด้วย  แนวคิดแบบจิตนิยมของพุทธศาสนา  อาจดูได้จากการสอนเรื่องาขันธ์  ๕ พุทธศาสนาเชื่อว่าคนเราประกอบด้วยกายกับขันธ์อื่นอีก  ๔ อย่าง  คือ  เวทนา  สัญญา  สังขารและวิญญาณ  ๔ ขันธ์หลังนี้ไม่ใช่สสาร  หากแต่เป็นนามธรรม

                ดังนั้นในทรรศนะของพุทธศาสนา  การที่คนเราคิดได้  มีอารมณ์ความรู้สึก  มีจินตนาการ   มีความรัก  ความเกลียด  ความโกรธ  ความโลภ   ก็เพราะเรามีจิตซึ่งแตกต่างห่างจากกาย   คนไม่ใช่กลุ่มก้อนของสสารอย่างที่ลัทธิสสารนิยมเชื่อ 

                ความแตกต่างระหว่างรากฐาน  เป็นเรื่องสำคัญที่คนอ้างบ่อย ๆ  ว่าพุทธศาสนาเป็นวิทยาศาสตร์บ้าง  พุทธศาสนาเข้ากันได้กับวิทยาศาสตร์บ้าง  การอ้างอย่างนั้นแม้จะเกิดจากความหวังดีและต้องการที่จะเชิดชูพุทธศาสนา  แต่ก็เป็นเรื่องที่ต้องระวัง

                ความรู้ในพุทธศาสนา  อาจพิสูจน์ตรวจสอบได้เหมือนกับความรู้ในวิทยาศาสตร์   เพราะต่างก็เป็นความรู้เกี่ยวกับสิ่งที่อาจตรวจสอบด้วยประสาทสัมผัสและมีเหตุผลเหมือนกัน  แต่นั้นไม่จำเป็นว่าพุทธศาสนาจะต้องเป็นวิทยาศาสตร์  หรือเข้ากันได้กับวิทยาศาสตร์   รากฐานของสองความรู้นี้ต่างกันโดยสิ้นเชิง  เมื่อสาวให้ลึกลงไปถึงที่สุดแล้ว  วิทยาศาสตร์นั้นเองคือสิ่งที่มีความขัดแย้งอย่างรุนแรงต่อพุทธศาสนา   

 __________________________________________________________________________

(๗.) ตอบ  พุทธศาสนากับการ พุทธศาสนาได้พัฒนาไปเป็นลำดับขั้นดังต่อไปนี้

                ศาสนามีอิทธิพลต่อสังคมทั้งทางลบและทางบวก  คือ ก่อให้เกิดความแตกแยกและการรวมตัวกันของสังคม  ซึ่งอาจแยกได้ดังนี้

                ๑.ก่อให้เกิดการรวมกลุ่ม  อิทธิพลของศาสนาที่ก่อให้เกิดความแตกแยกและการรวมตัวกันของสังคม  ซึ่งอาจแยกได้ดังนี้

                ๑.๑อิทธิพลของคำสอน   การตีความหมายของคำสอนต่างกันก่อให้เกิดนิกายทางศาสนาขึ้นมา

                ๑.๒อิทธิพลของพิธีเคารพบูชา  ผู้ที่นิยมพิธีแบบเดียวกันย่อมจะรวบรวมกันเป็นพวกเดียวกัน

                ๒.ก่อให้เกิดการแยกกลุ่ม  คือ ศาสนาและความเชื่อแบบใหม่ก่อให้เกิดสังคมใหม่

                ๓.ให้ทัศนะคติแก่สังคม   ประสบการณ์และคำสอนของแต่ละศาสนามีอิทธิพลต่อความรู้สึกของคนในสังคม

                ๔.ศาสนาช่วยเสริมสร้างทางศิลปะ  คือ ก่อให้เกิดศิลปกรรมต่าง ๆ  เช่น ละคร  วรรณคดี  สถาปัตยกรรม

                                หน้าที่ของศาสนาจึงมีอิทธิพลต่อสังคม  ซึ่งสามารถควบคุมและปรับสภาพสังคมให้เป็นไปตามบทบาทอันเกิดจากอิทธิพลของศาสนา  คือ อิทธิพลอันเกิดจากระบบความเชื่อในพิธีกรรมทางไสยศาสตร์  เวทมนต์  คาถาอาคม  หรือคำสั่งในเรื่องเหตุผล   รวมทั้งจริยธรรม  อันเป็นหน้าที่ค้ำจุนสังคมให้ทรงความมั่นคงเอาไว้ได้

__________________________________________________________________________

(๘.) ตอบ  พุทธศาสนามีส่วนแก้ปัญหาสังคมอย่างนี้คือ

                พุทธศาสนาไม่ส่งเสริมศรัธาที่ไม่ใช่ปัญญา ดังที่ปรากฏในกาลามสูตร ไม่ให้เราเชื่ออะไรง่ายๆ ๑๐ ประการ การไม่เชื่ออะไรง่ายๆ แม้แต่ในคัมภีร์หรือพระอาจารย์ นอกเสียจากได้ใคร่ครวญลงมือปฏิบัติ ถือว่าเป็นหนทางแห่งปัญญา พุทศาสตร์นาไม่ใช่ปรัชญา หรือภิปรัชญาแต่พุทธศาสตร์นั้นจะหมายถึงแนวทางการดำเนินชีวิตตามหลักวิทยาศาสตร์ เป็นความจริงที่พิสูจน์ได้ สิ่งใดไม่ใช่ความจริงไม่ใช่วิทยาศาสตร์ และสิ่งนั้นไม่ใช่พุทธธรรม

พุทธศาสนาเกิดขึ้นมาเพื่อแก้ปัญหาชีวิตและสังคม ความเชื่อหรือการปฏิบัติใดที่ก่อให้เกิดปัญหาชีวิตและสังคมสิ่งนั้นไม่ใช่พุทธศาสนา  ดังมีหลักยึดที่พระพุทธองค์ทรงค้นพบแล้วในอริยสัจ ๔ ประการ ในการแก้ปัญหา กำจัดทุกข์  ปัญหาบ้านเมืองที่เราประสบอยู่ถ้าได้นำหลักการนี้ไปใช้อย่างจริงจังก็น่าจะบรรเทาเบาบางลงว่า ปัญหาที่แท้จริงมันเกิดจากอะไร ให้ทุกคนยอมรับความจริงเสียก่อน เมื่อรู้สาเหตุก็จะทำให้ทราบ

ยกตัวอย่างวิธีแก้ไขปัญหาในกรณีต้องการใส่คำว่าพระพุทธศาสนาเป็นศาสนาประจำชาติหรือไม่  ถ้าคิดจะใส่ไว้แล้วมันเกิดปัญหาก็ไม่จำเป็นต้องใส่ไว้ เพราะดังกล่าวแล้วว่าพุทธศาสนามีไว้แก้ปัญหาไม่ใช่สร้างปัญหาเสียเอง  ต้องยอมรับอย่างหนึ่งว่าสังคมเราป่วยเป็นปัญหาเรื้อรังที่ยังไม่ได้แก้ไข เราจะต้องระดมปัญญาเข้ามาแก้ไข ว่าควรจะทำอะไร ทุกคนมีส่วนช่วยที่จะเสนอแนะได้ในทางที่ดีที่ไม่ก่อให้เกิดความรุนแรง ไม่ตัดสินปัญหาด้วยกำลังดังที่เป็นอยู่ทุกวันนี้โดยหลักการทั่วไปชองชาวพุทธนั้นเมื่อเห็นคนตกทุกข์ได้ยากต้องช่วยเหลือโดยไม่จำกัดเชื้อชาติและศาสนา เพราะศาสนาสอนเราให้มีเมตตากรุณา ไม่ทำลายล้างซึ่งกันและกัน ไม่เบียดเบียนซึ่งดันและกัน แต่พยายามสร้างความยุติธรรมให้เกิดขึ้น หรือพยายามลดความขัดแย้งอันจะส่งผลที่จะก่อให้เกิดความรุนแรง  ผู้เขียนยังเชื่อว่าจะให้ทุกคนได้รับความยุติธรรมเท่ากันหมดทุกคนคงเป็นไปไม่ได้ บางคนอาจจะโชคดีกว่าอีกคนที่โอกาสอำนวย แต่อีกจำนวนหนึ่งก็ไม่ได้โชคดี  ทำอย่างไรจึงเฉลี่ยความสุข อุดมสมบูรณ์ให้กับคนที่ไม่โชคดี ไร้โอกาสปัจจุบันคนเยื้อแย่ง แย่งชิงวัตถุกันโดยหวังว่าวัตถุนั้นจะนำความสุขมาให้ ซึ่งก็ไม่จริงเสมอไป เพราะพบว่าการมีวัตถุหรือทรัพย์สมบัติมากกลับสร้างความทุกข์ให้กับเจ้าของทรัพย์

__________________________________________________________________________

(๙.) ตอบ  บทบาทพระสงฆ์ในการพัฒนาชุมชนมีปัญหาอย่างไรตามที่ได้ประสบมา

                หากจะมองจากบทบาทหลักของพระสงฆ์ โดยที่เริ่มจากบทบาทภายในของคณะสงฆ์เอง แล้วส่งผลต่อสังคม ต่อชุมชนในวงกว้างมากยิ่งขึ้น อันได้แก่
          - ด้านการปกครองปกครองกันแบบพ่อปกครองลูก อาจารย์ปกครองศิษย์ ดังปรากฏตัวอย่างที่เป็นต้นแบบให้เห็นชัดเจน คือ หน้าที่ของสัทธิวิหาริกที่จะพึงปฏิบัติต่อพระอุปัชฌาย์ และ หน้าที่ของพระอุปัชฌาย์จะพึงปฏิบัติต่อสัทธิวิหาริก ตรัสสั่งให้พระอุปัชฌาย์และสัทธิวิหาริก ตั้งจิตสนิทสนมในกันและกัน ให้สัทธิวิหาริกนับถือพระอุปัชฌาย์เสมือนบิดา เมื่อเป็นเช่นนี้ ต่างจะมีความเคารพเชื่อฟังกันและกัน ย่อมถึงซึ่งความเจริญงอกงามในธรรม

         - ด้านการศึกษาและการศึกษาสงเคราะห์  บทบาทของพระสงฆ์ด้านการศึกษาสงเคราะห์
 ตั้งแต่อดีตมาจนถึงปัจจุบันพระสงฆ์ได้ทำหน้าที่ให้ความอนุเคราะห์ในด้านการศึกษา ทั้งส่วนที่จัดการศึกษาเองโดยตรงโดยเฉพาะอย่างยิ่งในส่วนที่ทางรัฐบาลไม่สามารถจัดการศึกษาบริการได้ทั่วถึง อันได้แก่กลุ่มประชากรที่ด้อยโอกาสทางสังคม ด้อยโอกาสทางด้านเศรษฐกิจ เป็นเหตุให้ด้อยโอกาสทางการศึกษา ก็ได้อาศัยพระสงฆ์ให้การศึกษา ในขณะที่ศึกษาก็ไม่ต้องใช้งบประมาณจากรัฐบาล แต่ใช้ทุนจากประชาชนโดยตรง ทั้งที่อยู่อาศัย อาหารและในการใช้จ่าย แม้จะมีส่วนหนึ่งที่เรียนจบแล้วที่ทางฝ่ายคณะสงฆ์ยังไม่ได้ใช้งาน แล้วท่านเหล่านั้นลาสมณะเพศออกไปก็ไปทำงานให้ทางรัฐบาล โดยที่รัฐไม่ต้องลงทุน หากมองอย่างนี้แล้วจะเห็นได้ว่าคณะสงฆ์ได้ช่วยเหลือสงเคราะห์รัฐบาลด้วย ไม่เพียงแต่ได้ช่วยอนุเคราะห์กับประชาชนกลุ่มที่ด้อยโอกาสเพียงฝ่ายเดียว แต่อย่างไรก็ตามบทบาทของพระสงฆ์ในการศึกษาสงเคราะห์นี้ อาจมองได้ทั้งที่เป็นระบบ คือจัดตั้งโรงเรียนมีการจัดการเรียนการสอน มีหลักสูตรที่แน่นอน และอีกที่จัดอย่างไม่เป็นระบบ อาจเป็นลักษณะการให้ทุนสนับสนุนการศึกษา การให้ทุนในสร้างอาคารเรียน ให้ทุนซื้อสื่อการเรียนการสอน อุปกรณ์ทางการศึกษา ให้ทุนการศึกษากับครูเพื่อพัฒนาครูในสาขาวิชาที่ขาดแคลน ให้ทุนการศึกษาแก่เด็กผู้ขาดแคลนทุนทรัพย์ ฯลฯ
          - ด้านการเผยแผ่   บทบาทด้านการเผยแผ่ที่เป็นปกติจนประชาชนมองเป็นวิถีชีวิตหรือเป็นกิจวัตรของพระสงฆ์ ก็คือการแสดงธรรมในวันพระ ในเทศกาลวันสำคัญ พระสงฆ์ได้โอกาสในการแสดงธรรมการเผยแผ่ธรรมอยู่เป็นปกติ และในรูปแบบที่ไม่เป็นรูปแบบ กล่าวคืออาจจะใช้วิธีการพูดคุยสนทนาในโอกาสพบปะ จะเป็นการเผยแผ่โดยไม่เป็นกิจลักษณะ แต่ก็แฝงด้วยให้ข้อคิดทางธรรม หรือในโอกาสที่ประชาชนมาทำบุญวันเกิดแล้วขอพรจากพระสงฆ์ มาถวายสังฆทานแล้วพระสงฆ์ก็ให้พร ในช่วงเวลาสั้นๆ เป็นการสอนโดยที่ผู้รับไม่รู้ว่าถูกสอน แต่ได้ซึมซับเอาคำสอน เอาคติธรรม ได้เกิดการเรียนรู้พระธรรมคำสอน หากพระสงฆ์สำนึกตระหนักในบทบาทเหล่านี้อย่างจริงจัง พระสงฆ์จะมีโอกาสในการเผยแผ่ธรรมและได้เข้าถึงประชาชนโดยไม่ยากเลย และไม่ต้องรอเทศกาลสำคัญใดๆ ทั้งสิ้น ในความเห็นส่วนตัวแล้วรูปแบบโอกาสใดไม่สำคัญ แต่ประเด็นสำคัญอยู่ที่ผู้ฟังเกิดการเรียนรู้จุดที่ต้องการคือให้ผู้ฟังได้เกิดการเรียนรู้จะให้ใครเป็นศูนย์กลางก็แล้วแต่อยากจะกล่าวด้วยว่าขอให้การเรียนรู้เป็นศูนย์กลางอันเป็นจุดที่ต้องการให้เกิดกับผู้ฟัง ที่จะเป็นจุดเปลี่ยนแห่งพฤติกรรมของคน ว่าจะเปลี่ยนไปในทิศทางใด ให้เขาเรียนรู้ในด้านใด
          - ด้านสาธารณูปการและสาธารณะสงเคราะห์    บทบาทด้านสาธารณูปการและสาธารณสงเคราะห์ อันเป็นบทบาทหลักอีกด้านหนึ่ง ที่หมายถึงด้านการก่อสร้าง การพัฒนาศาสนวัตถุ โดยเริ่มจากการสร้างศาสนวัตถุภายในวัดของพระสงฆ์ สร้างเพื่อให้เป็นที่สะดวกแก่การศึกษาธรรมปฏิบัติธรรม มิใช่เป็นการสร้างเพื่ออวดอ้างบารมี แข่งขันความฟุ่มเฟือยหรูหรา เอาบทบาททั้งหมดมาทุ่มเทกับบทบาทด้านการก่อสร้าง บางวัดสร้างโบสถ์มาจนเจ้าอาวาสตายไป ๔-๕ องค์โบสถ์ยังเสร็จ

__________________________________________________________________________

(๑๐.) ตอบ  คำว่าเศรษฐกิจพอเพียงตามพระราชดำรัสของในหลวง มีดังต่อไปนี้คือ

                “เศรษฐกิจพอเพียง” เป็นปรัชญาที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชดำรัสชี้แนะแนวทาง การดำเนินชีวิตแก่พสกนิกรชาวไทยมาโดยตลอดนานกว่า 25 ปี ตั้งแต่ก่อนเกิดวิกฤติการณ์ทางเศรษฐกิจ และเมื่อภายหลังได้ทรงเน้นย้ำ แนวทางการแก้ไขเพื่อให้รอดพ้น และสามารถดำรงอยู่ได้อย่างมั่นคงและยั่งยืนภายใต้กระแสโลกาภิวัตน์และความเปลี่ยนแปลง  มีหลักพิจารณา ดังนี้

                กรอบแนวคิด เป็นปรัชญาที่ชี้แนะแนวทางการดำรงอยู่และปฏิบัติตนในทางที่ควรจะเป็นโดยมีพื้นฐานมาจากวิถีชีวิตดั้งเดิมของสังคมไทย สามารถนำมาประยุกต์ใช้ได้ตลอดเวลา และเป็นการมองโลกเชิงระบบที่มีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา มุ่งเน้นการรอดพ้นจากภัยและวิกฤติ เพื่อความมั่นคงและความยั่งยืนของการพัฒนา

                คุณลักษณะ เศรษฐกิจพอเพียงสามารถนำมาประยุกต์ใช้กับการปฏิบัติตนได้ในทุกระดับ โดยเน้นการปฏิบัติบนทางสายกลาง และการพัฒนาอย่างเป็นขั้นตอน

                คำนิยาม ความพอเพียงจะต้องประกอบด้วย ๓ คุณลักษณะพร้อม ๆ กัน ดังนี้

๑.ความพอประมาณ หมายถึง ความพอดีที่ไม่น้อยเกิดไปและไม่มากเกินไป โดยไม่เบียดเบียนตนเองและผู้อื่น เช่น การผลิตและการบริโภคที่อยู่ในระดับพอประมาณ

๒.ความมีเหตุผล หมายถึง การตัดสินใจเกี่ยวกับระดับของความพอเพียงนั้นจะต้องเป็นไปอย่างมีเหตุผล โดยพิจารณาจากเหตุปัจจัยที่เกี่ยวข้องตลอดจนคำนึงถึงผลที่คาดว่าจะเกิดขึ้นจากการกระทำนั้น ๆ อย่างรอบคอบ

๓.การมีภูมิคุ้มกันที่ดีในตัว หมายถึง การเตรียมตัวให้พร้อมรับผลกระทบ และการเปลี่ยนแปลงด้านต่าง ๆ ที่จะเกิดขึ้นโดยคำนึงถึงความเป็นไปได้ของสถานการณ์ต่าง ๆ ที่คาดว่าจะเกิดขึ้นในอนาคตทั้งใกล้และไกล ดังตัวอย่างพระราชดำรัสต่อไปนี้

                “...คนอื่นจะว่าอย่างไรก็ช่างเขาจะว่าเมืองไทยล้าสมัย ว่าเมืองไทยเชย ว่าเมืองไทยไม่มีสิ่งใหม่แต่เราอยู่ อย่างพอมีพอกิน และขอให้ทุกคนมีความปรารถนาที่จะให้เมืองไทยพออยู่พอกิน มีความสงบ ช่วยกันรักษาส่วนร่วม ให้อยู่ที่พอสมควร ขอย้ำพอควร พออยู่พอกิน มีความสงบไม่ให้คนอื่นมาแย่งคุณสมบัตินี้ไปจากเราได้...”

“...การจะเป็นเสือนั้นมันไม่สำคัญ สำคัญอยู่ที่เราพออยู่พอกิน และมีเศรษฐกิจการเป็นอยู่แบบพอมีพอกิน แบบพอมีพอกิน หมายความว่า อุ้มชูตัวเองได้ ให้มีพอเพียงกับตัวเอง..”

__________________________________________________________________________